بررسی تطبیقی زاویه دید روایی و جهان های ممکن در ادبیات داستانی و نمایشی ایران؛ رویکردی زبان شناختی نمونه های مطالعاتی:داستان«حلزون شکن عدن» و نمایشنامة«سپنج رنج و شکنج»

در این پژوهش تلاش برآنست تا سازوکار دریافت زاویه دید در حوزه ی داستان و نمایش بررسی شود. برای این منظور دو نمونه ی داستانی(«حلزون شکن عدن» از شهریار مندنی پور) و نمایشی(«سپنج رنج وشکنج»از محمود استاد محمد) مورد مطالعه قرار می گیرند. وجه اشتراک نمونه های منتخب در این است که زاویه دید شخصیت های غایب در هر دو اثر، از خلال اظهارات افراد حاضر در جهان داستانی و نمایشی خلق می شود. برای درک این فرایند، تلفیقی از رویکرد زبان شناختی دانیل مک اینتایر مبنی بر رهیافت«انتقال اشاره» و آراء ماری لار رایان پیرامون«جهان های ممکن» به عنوان چارچوب نظری تحقیق اتخاذ شده اند. مسأله ی اصلی این تحقیق کشف قابلیت های روایت شناسانه ی زاویه دیددر فضاهای داستانی یا نمایشی بیرون از قاب اصلی ماجراست؛ به این معنا، هدف اساسی مقاله ی حاضر ارزیابی روند خلق یا بازتولید زاویه دید اشخاص غایب در صحنه ی وقوع ماجرا می باشد. داده های این پژوهش بر اساس شاخص های روایت شناختی مک اینتایر و رایان مورد تحلیل قرار می-گیرند ولذا باانتخاب روش تحقیق تحلیلی-توصیفی، نمونه های موردمطالعه بررسی می شوند. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که به رغم تمایزات ماهوی جهان داستانی و نمایشی، اشخاص اصلی ماجرا اغلب به کمک نشان گرهای زبانشناختی که در روند مکالمه مؤثرند، فرصت می یابند تا با گسترش دامنه ی دلالت های کلامی و عمق میدان دید روایی، زاویه دید شخصیت های غایب ازصحنه راهدایت نموده،برنحوه ی ادراک تماشاگرفرضی(خواننده)اثرگذار باشند.